ΥΠΟγραφΕΙ Η ΜΑΡΙΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ
Η κατανάλωση ζώων και ζωικών παραγώγων είναι άμεσα συνδεδεμένη με την συστηματική χρήση (φαγητό, καλλυντικά, ρουχισμό, ψυχαγωγία κτλ.) και εκμετάλλευση των ζώων με απώτερο σκοπό το ανθρώπινο όφελος. Παράλληλα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την καταστροφή του περιβάλλοντος (υπερθέρμανση του πλανήτη, κλιματική αλλαγή, ρύπανση υδάτων και αέρα, εξαφάνιση ειδών, αποψίλωση δασών κτλ.) και έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας αφού αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων, αναπνευστικών παθήσεων, μεταβολικού συνδρόμου, διαβήτη, παχυσαρκίας κτλ.
Τα αυξανόμενα στοιχεία δείχνουν ότι η βιομηχανία της κτηνοτροφίας συντελεί σημαντικά στην κοινωνική αδικία σε παγκόσμιο επίπεδο, για παράδειγμα στην παγκόσμια πείνα και τη σύγχρονη δουλεία. Επιπλέον, λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η συγκεκριμένη βιομηχανία έχει, επίσης, συνδεθεί με την εξαφάνιση των αυτόχθονων φυλών και το ζήτημα των κλιματικών προσφύγων. Σε αυτά δεν αναφέρονται καν οι εξαντλητικές συνθήκες εργασίας που επικρατούν σε αυτόν τον κλάδο ή οι επιπτώσεις στον ψυχισμό των εργαζόμενων (μετατραυματικό στρες) κι ούτε αναφέρονται οι περιπτώσεις ανθρώπων που ζουν κοντά σε κτηνοτροφικές μονάδες.
Παγκόσμια πείνα
Η παγκόσμια πείνα είναι ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα κοινωνικής αδικίας που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών υπολογίζει ότι περίπου 842 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν έχουν επαρκή πρόσβαση σε τρόφιμα. Αυτοί οι άνθρωποι υποσιτίζονται σε καθημερινή βάση καταναλώνοντας λιγότερες από τις συνιστώμενες 2.100 θερμίδες την ημέρα. Επιπλέον, 25.000 άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά από πείνα. Φυσικά, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που διαιωνίζουν την παγκόσμια πείνα, όπως: ο πόλεμος, η πολιτική, οι ασθένειες και η φτώχεια.
Μόνο η τροφή που καταναλώνουν τα βοοειδή αρκεί για να θρέψει 8,7 δισεκατομμύρια ανθρώπους, αριθμό μεγαλύτερο από το συνολικό ανθρώπινο πληθυσμό! Αυτή η τεράστια ζήτηση για τρόφιμα συμβάλλει στην αύξηση της παγκόσμιας τιμής των δημητριακών και, κατά συνέπεια, στην αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που ζουν με χρόνιο υποσιτισμό.
Εργασία σκλάβων
Η βιομηχανία της κτηνοτροφίας είναι συνδεδεμένη με την σύγχρονη δουλεία. Η σκληρή εκμετάλλευση των ανθρώπων για προσωπικό ή εμπορικό όφελος έχει πολλές μορφές. Μπορεί να περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται σε: εμπορία ανθρώπων, καταναγκαστική εργασία και υποτέλεια. Δυστυχώς, η σύγχρονη δουλεία είναι παντού γύρω μας και συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την κατανάλωση ζώων. Για παράδειγμα, τα περισσότερα από τα ψάρια που σκοτώνονται και εξάγονται στις Ηνωμένες Πολιτείες προέρχονται από τη Νοτιοανατολική Ασία, όπου τα δημοσιογραφά έχουν τεκμηριώσει εκτενώς μερικές από τις χειρότερες μορφές σύγχρονης δουλείας: άτομα αλυσοδεμένα ή κρατούμενα σε κλουβιά σε αλιευτικά σκάφη για χρόνια.
Πέρα από τον αναπτυσσόμενο κόσμο, η ύπαρξη σύγχρονης δουλείας έχει τεκμηριωθεί εκτενώς στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Βόρεια Ιρλανδία. Τα θύματα της σύγχρονης δουλείας στο Ηνωμένο Βασίλειο εργάζονται συνήθως στον κλάδο της κτηνοτροφίας, συνήθως στην παραγωγή οστρακοειδών, πουλερικών ή αυγών. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας εκτιμά ότι σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν περισσότερα από 1,7 εκατομμύρια θύματα δουλείας που εργάζονται σε αυτόν τον τομέα.
Ως καταναλωτά, μπορεί να αισθανόμαστε αβοήθητα όταν αντιμετωπίζουμε τόσο διαδεδομένα και συστημικά ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης. Όμως, ως καταναλωτά έχουμε τη μεγαλύτερη δύναμη να προωθήσουμε την αλλαγή. Η ζήτησή μας διαμορφώνει την προσφορά. Συνεπώς, μειώνοντας την κατανάλωση κρέατος, αυγών και γαλακτοκομικών που εκτρέφονται βιομηχανικά, μπορούμε να συμβάλουμε στον περιορισμό της σύγχρονης δουλείας.
Αυτόχθονες φυλές
Η εκτροφή ζώων και η καλλιέργεια ζωοτροφών είναι ο κύριος λόγος της αποψίλωσης των δασών σε παγκόσμιο επίπεδο και ευθύνεται για περίπου το 80% της αποψίλωσης του τροπικού δάσους του Αμαζονίου στη Βραζιλία.
Ενώ η αποψίλωση των δασών έχει εκτεταμένες συνέπειες για τη ζωή στη Γη γενικά, θύματα είναι κυρίως οι αυτόχθονες φυλές που ζουν στα δάση της Γης εδώ και χιλιάδες χρόνια. Παράδειγμα αποτελούν οι Wichí της Νότιας Αμερικής, μια φυλή ιθαγενών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Η επιβίωση αυτών των ανθρώπων εξαρτάται από τη δασική γη: για καταφύγιο, τροφή και θεραπεία ασθενειών. Τώρα, λόγω της βιομηχανίας της κτηνοτροφίας, τα εδάφη τους αποψιλώνονται και τα ίδια τα μέλη της φυλής απειλούνται με εξαφάνιση.
Αν και οι διατροφικές μας επιλογές μπορεί να μας φαίνονται μικρές, συλλογικά, η μείωση της ζήτησης κρέατος και ζωικών παραγώγων θα μπορούσε να έχει τεράστιο αντίκτυπο σε κοινότητες στην άλλη άκρη του κόσμου.
Κλιματικά μεταναστά
Η βιομηχανία της κτηνοτροφίας είναι μία από τις κύριες αιτίες της κλιματικής αλλαγής. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου του συγκεκριμένου τομέα φτάνουν ετησίως 7,1 δισεκατομμύρια τόνους, ποσότητα που ισοδυναμεί με όλες τις εκπομπές από τα αυτοκίνητα, τα τρένα, τα αεροπλάνα και τα σκάφη παγκοσμίως. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι μόνο ο παγκόσμιος πληθυσμός των αγελάδων παράγει κατά μέσο όρο 567 δισεκατομμύρια λίτρα μεθανίου κάθε μέρα. Λέγεται ότι το μεθάνιο είναι 25-100 φορές πιο καταστροφικό από το διοξείδιο του άνθρακα, με 86 φορές μεγαλύτερο δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη! Όλα αυτά, πέρα από την καταστροφή που προκαλεί η βιομηχανία στα δάση, τη γη και τους ωκεανούς.
Καθώς το κλίμα μας αλλάζει, βλέπουμε περισσότερες περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων: ξηρασία, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, πλημμύρες, καταιγίδες και έλλειψη νερού. Τέτοια ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν δυσανάλογο αντίκτυπο στις φτωχότερες χώρες που δεν διαθέτουν τις υποδομές και τους πόρους για να ανακάμψουν. Μετά από καταστροφικά καιρικά φαινόμενα οι άνθρωποι στις φτωχές χώρες συχνά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Οι άνθρωποι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σπίτι τους λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι γνωστοί ως κλιματικά προσφυγά. Ανήκουν σε μια μεγαλύτερη ομάδα μεταναστών που είναι γνωστά ως περιβαλλοντικά προσφυγά, τα οποία αναγκάζονται να φύγουν λόγω φυσικών καταστροφών, όπως ηφαιστειακές εκρήξεις ή τσουνάμι.
Το 2009, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα Προσφυγά προέβλεψε ότι η κλιματική αλλαγή θα γίνει ένας από τους κύριους παράγοντες μετατόπισης πληθυσμών, αντικαθιστώντας αυτούς των πολιτικών δυνάμεων ή δυνάμεων που σχετίζονται με συγκρούσεις. Το 2008, ο Αντόνιο Γκουτέρες πρόσθεσε ότι 36 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν λόγω φυσικών καταστροφών, αριθμός που τα ειδικά άτομα προβλέπουν ότι θα μπορούσε να ανέλθει στα 50 έως 200 εκατομμύρια μέχρι το 2050.
Πώς είναι να εργάζεσαι σε μια βιομηχανική φάρμα;
Η βιομηχανική κτηνοτροφία υποστηρίζει τη δουλεία, αφού τείνει να απασχολεί άτομα από περιθωριοποιημένες κοινότητες, φτωχά μεταναστά και μεταναστά χωρίς έγγραφα, δηλαδή άτομα που στερούνται τη νομική προστασία που απολαμβάνουμε εγώ κι εσείς και, μάλιστα, θεωρούμε δεδομένη.
Μακριά από τις ειδυλλιακές εικόνες πράσινων βοσκότοπων που έρχονται στο μυαλό όταν σκεφτόμαστε την κτηνοτροφία, στην πραγματικότητα το εργασιακό περιβάλλον στο οποίο είναι αναγκασμένοι να εργάζονται αυτοί οι άνθρωποι είναι από τα πλέον πιο επικίνδυνα και μολυσμένα στον κόσμο. Οι επικίνδυνες ποσότητες σκόνης και τοξικών αερίων, όπως το θείο και η αμμωνία, προκαλούν χρόνια προβλήματα υγείας και αναπνευστικές παθήσεις. Έχει υποστηριχθεί ότι τουλάχιστον το 70% των εργαζομένων πάσχουν από αναπνευστικές ασθένειες συμπεριλαμβανομένης της βρογχίτιδας, του ερεθισμού της βλεννογόνου μεμβράνης, του συνδρόμου που μοιάζει με άσθμα και του συνδρόμου οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας.
Επιπλέον, οι βιομηχανικές φάρμες αποτελούν εστίες ζωονόσων, όπως η νόσος των τρελών αγελάδων, η γρίπη των πτηνών και η γρίπη των χοίρων, που μπορούν εύκολα να μεταδοθούν από τα ζώα στους ανθρώπους. Και η πρόσφατη πανδημία COVID-19 έπληξε ιδιαίτερα τα εργαζόμενα άτομα σε αυτόν τον κλάδο. Οι συνθήκες που επικρατούν σε αυτές τις δομές θεωρούνται «ώριμο έδαφος αναπαραγωγής» για την εξάπλωση των ζωονόσων.
Όπως μπορούμε να φανταστούμε, οι συνθήκες στα σφαγεία δεν είναι καλύτερες. Αυτοί οι άνθρωποι εργάζονται μεγάλες και επίπονες βάρδιες σε ένα βρώμικο και επικίνδυνο περιβάλλον. Ο σύμβουλος ψυχίατρος, Dr. Obuaya, παρομοίασε τη δουλειά στο σφαγείο με εκείνη ενός στρατιωτά, αφού το εργαζόμενο άτομο αναγκάζεται επανειλημμένα σε μια κατάσταση εσωτερικής σύγκρουσης και διαπράττει πράξεις βίας. Λόγω της φύσης της εργασίας τους, τα εργαζόμενα άτομα σε σφαγεία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ασθένειες ψυχικής υγείας και σοβαρές διαταραχές τραύματος, όπως η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και το τραυματικό στρες που προκαλείται από εγκλήματα (PITS). Επιπλέον, η εργασία στο σφαγείο συνδέεται, επίσης, με αυξημένο κίνδυνο εγκληματικότητας, βίας και κατάχρησης ναρκωτικών ουσιών και αλκοόλ.
Πώς είναι να ζεις δίπλα σε μια βιομηχανική φάρμα;
Οι βιομηχανικές φάρμες δεν βλάπτουν μόνο όσα εργάζονται στον κλάδο, αλλά χρησιμοποιούν μεθόδους που μολύνουν σε μεγάλο βαθμό την περιοχή, το νερό και τον αέρα. Προκαλούν προσβολές από παράσιτα, βόθρους και σμήνη από μύγες. Συνήθως, γειτονεύουν με μερικές από τις πιο περιθωριοποιημένες κοινότητες στον κόσμο. Κι ενώ για τα άτομα αυτά κινδυνεύει να υποβαθμιστεί σοβαρά η συνολική ποιότητα ζωής τους, δεν έχουν τους πόρους για να απαιτήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Υπάρχει, πλέον, πληθώρα στοιχείων που υποδηλώνουν ότι η ζωή κοντά σε μια βιομηχανική φάρμα είναι επιβαρυντική για την ανθρώπινη υγεία. Έρευνες έδειξαν ότι η συσσώρευση κοπριάς και ούρων οδηγεί σε συσσώρευση αμμωνίας που είναι ερεθιστική για τα μάτια, τη μύτη, το λαιμό και τους πνεύμονες και συνδέεται με ασθένειες του αναπνευστικού.
Περισσότερες έρευνες που διερευνούν τις αρνητικές συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν εντοπίσει ένα αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, καθώς και επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου στα παιδιά και στην αναπαραγωγική υγεία. Μειώνοντας την κατανάλωση κρέατος και ζωικών παραγώγων, υποστηρίζουμε καθαρότερα περιβάλλοντα διαβίωσης όχι μόνο για όσα ζουν κοντά σε βιομηχανικές φάρμες, αλλά για όλα μας.
Κλείνοντας και παραθέτοντας, λοιπόν, όλα τα facts για να απαντήσω στην αρχική ερώτηση του τίτλου «Κατανάλωση ζώων και ζωικών παραγώγων: Είναι όντως ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης;». Η απάντηση είναι ναι. Η κατανάλωση ζώων και παραγώγων είναι αναμφισβήτητα ένα ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Και, ενώ όλα αυτά δίνουν μια πολύ ζοφερή εικόνα για την τρέχουσα κατάσταση του διατροφικού μας συστήματος, υποδηλώνουν, επίσης, τον ισχυρό αντίκτυπο που μπορούν να έχουν οι καθημερινές μας αποφάσεις στον κόσμο. Αναγνωρίζοντας αυτήν την επίδραση, αναγνωρίζουμε, ταυτόχρονα, το όχημα με το οποίο μπορεί να συμβεί η αλλαγή.
Τέλος, θέλω να κλείσω αυτό το άρθρο με τα λογία της διάσημης ωκεανογράφου Σύλβια Ερλ (2021): «Δεν είναι αργά να αδράξουμε την μεγαλύτερη ευκαιρία που θα υπάρξει ποτέ για να αποκτήσουμε σπιτικό στο συμπάν. Να σεβαστούμε ό,τι έχουμε, να προστατέψουμε ό,τι απέμεινε, να μην χαθεί τίποτα. Κάθε αρνητικό και θετικό στοιχείο που φέρνει αλλαγές στον πολιτισμό ξεκινά από κάποιο. Ένα μόνο άτομο δεν μπορεί να κάνει τα πάντα. Αλλά το καθένα από εμάς μπορεί να κάνει κάτι. Και μερικές φορές οι μεγάλες ιδέες φέρνουν τη μεγάλη αλλαγή.”
